Khoáng sản đóng góp cho ngân sách chưa tương xứng với mức độ khai thác

Theo Liên minh khoáng sản, thống kê, khai thác dầu, khí và khoáng sản đóng góp khoảng 25% tổng thu ngân sách nhà nước. Tuy vậy, những đóng góp này chưa thực sự tương xứng với mức độ khai thác, chi phí đầu tư và tổn thất môi trường.

Chính sách quản lý hiện tại cũng chưa khuyến khích doanh nghiệp khai thác tài nguyên khoáng sản một cách tiết kiệm và hiệu quả. Đặc biệt, hệ thống quản lý tài chính vẫn còn tồn tại nhiều lỗ hổng, tạo ra kẽ hở cho việc thất thoát nguồn thu. 

Khi tham gia khai thác khoáng sản, doanh nghiệp phải đóng góp các khoản như: tiền cấp quyền khai thác, thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, thuế lợi nhuận, thuế xuất khẩu và một số loại nguồn thu khác. Trong đó, rất nhiều khoản đóng góp được thu dựa trên số liệu báo cáo của doanh nghiệp như sản lượng khai thác hay mức lợi nhuận.

Tuy nhiên, Việt Nam hiện nay chưa có cơ chế kiểm chứng một cách hiệu quả các số liệu do doanh nghiệp báo cáo. Điều này dẫn đến những rủi ro như doanh nghiệp khai báo thấp hơn thực tế nhằm giảm nghĩa vụ đóng góp tài chính. 

Cách tính thuế, phí dựa trên sản lượng khai thác cũng dẫn đến việc doanh nghiệp chỉ chú trọng phần tài nguyên có chất lượng cao, vị trí dễ tiếp cận, nhằm giảm thiểu phí khai thác và tăng lợi nhuận, gây lãng phí tài nguyên quốc gia.

Ngoài ra, đóng góp ngân sách từ lĩnh vực khai khoáng thường thiếu ổn định do tính chất không tái tạo và do những biến động về giá cả ở thị trường thế giới. 

Lê Quỳnh